Dar mowy – jedna z najbardziej niesamowitych i najbardziej niezwykłych ludzkich zdolności. Jesteśmy tak przyzwyczajeni stale z niego korzystać, że nawet nie zauważamy, jak bardzo jest on ekskluzywny, skomplikowany, a nawet nieco tajemniczy. Od samego dzieciństwa rodzice uczą nas języka: rozmawiają, czytają książki, bawią się z nami; mama od pierwszych dni życia śpiewa nam kołysanki. Dorastając poznajemy nasz język bliżej poprzez kulturę i tradycję.

Tak samo wygląda sytuacja z językiem obcym. Żeby nauczyć się go w pełni, trzeba poznać mentalność ludzi, historię, tradycję. Znajomość języka obcego i swobodna rozmowa w nim znacznie ułatwia życie. Nieraz jednak zapominamy, że istnieje także język uniwersalny – język uśmiechu, język ciała, mimika. Czy zauważyliście kiedykolwiek, że jeżeli chcecie dogadać się z osobą, która rozmawia w języku obcym – wykorzystujecie różne drogi, także te niewerbalne? I wtedy brak znajomości języka nie stoi na przeszkodzie.

A dobry język to zrozumiały język. Czy kiedykolwiek słyszeliście rozmowy w języku toki pona? Toki pona to mowa obecnie mało komu znana. Swoją nazwę zawdzięcza swej prostocie. Sama nazwa „toki pona” w oryginale oznacza „prosty język”, choć także tłumaczy się jako… „dobry język”. Został on, tak jak i esperanto, stworzony sztucznie.  Autorem jest Sonia Elen Kisa, a jego konstrukcje ujrzały światło dzienne w 2001 roku.

(na zdj. most Esperanto na rzece Brdzie w Bydgoszczy)

Toki pona nie jest narzędziem komunikacji pomiędzy narodowościami, a swoje istnienie zawdzięcza sieci Internet. Na dzień dzisiejszy kilkaset osób zna ten język. To ludzie porozumiewający się przez czaty IRC i na Yahoo! Groups. Często wykorzystują go Rosjanie, Japończycy i Izraelczycy. A biorąc pod uwagę, że język stworzono stosunkowo niedawno, można go uznać za perspektywiczny.

Toki pona został stworzony w oparciu o najbardziej potrzebne słowa. Jest ich w tym języku 118. Jak myślicie, ile trzeba czasu, aby nauczyć się trochę więcej niż setki słów? Taka nauka nie będzie wyzwaniem dla nikogo. Jedno słowo w języku toki pona ma wiele znaczeń. Może to być rzeczownik, przymiotnik lub czasownik. Ułatwieniem dla uczniów jest fakt, iż różnicowanych końcówek, przyimków i przyrostków zwyczajnie nie ma. A akcent zawsze odnotowują na pierwszą sylabę. W alfabecie jest tylko 14 liter łacińskich.

Wyjątkowość języka tkwi w prostocie. Niektóre ogólnie znane pojęcia w toki pona nie istnieją. I tak, łokieć, ręka, palce, czy pędzel oznaczone są słowem „luka. Jego główna cecha to zależność znaczenia słów od kontekstu. Dlatego trzeba włączyć myślenie i zastanowić się, aby zrozumieć, co to słowo oznacza w tej sytuacji. Innym zaskakującym faktem jest, że w toki pona nie można powiedzieć „mucha lata lub siedzi”. Słowo „lub” tu nie istnieje. Prosty język oznacza, że konkretna mucha w tej chwili może zrobić tylko jedno. Toki pona jednak „nie zatyka mózgu” niejednoznacznością, a opiera się na prymitywności.

Ludzie, uczący się w języku toki pona, twierdzą, że słownictwo, które w sztucznie stworzonym języku ma minimalną wielkość, wystarcza do wyrażenia swoich myśli. Frazeologizmów w języku nie uświadczymy, więc można go nazwać nie tylko prostym, ale i elastycznym, wymuszającym u mówiącego ciągłe uważanie i skupianie się na szczegółach. Stan ludzi komunikujących się toki pona można nazwać pełnym psychologicznym zaangażowaniem.

Sam język nie walczy o rolę międzynarodowego, a pozostaje środkiem komunikacji internautów. Toki pona to eksperymentalny język, który stopniowo rozprzestrzenia się właśnie w sieci, a nie drogą udeptaną przez tysiąclecia. Na koniec, przetłumaczona na toki pona modlitwa „Ojcze nasz”:

mama pi mi mute o, sina lon sewi kon.
mi wile e ni: nimi sina li sewi pona.
mi wile e ni: ma sina li kama.
mi wile e ni: ali li pali e wile sina lon sewi kon lon ma.
tenpo suno ni la o pana e moku tawa mi.
o weka e sona pi pali ike mi sama ni: mi weka e sona pi pali ike
pi jan ante.
o pana ala e wile ike tawa mi.
o awen e mi weka tan ike.
ni li nasin.