Dzisiejszy artykuł przedstawia pierwszy element instrukcji obsługi książki, także religijnej – jej budowę. Każdy czytający z pewnością przynajmniej raz w życiu miał w dłoni papierową książkę (choć niektóre przerażające statystyki nie czynią tego faktu wcale tak pewnym). Założyć się jednak mogę, że większość nie ma pojęcia, jak dokładnie nazywają się wszystkie jej elementy (i nie mam tu na myśli nazw jak: litery, strony czy okładka). Stąd ten artykuł.

Dzisiejsza forma książki wywodzi się z kodeksów, zbioru kartek połączonych grzbietem, ale musiało minąć trochę czasu, zanim stała się ona powszechna.  Od dawna szukano sposobu na przechowanie stworzonych historii i opowieści. Zapamiętywane działa, przekazywane z ust do ust była podatne na zmiany i zapominanie. Dlatego też wynaleziono pismo. Najstarsze formy zapisu to tabliczki gliniane używane przez Sumerów, na których uwiecznione są dzieła zapisane za pomocą pisma klinowego. Następnie na terenie Egiptu wynaleziono zwoje papirusowe, na których widniały hieroglify. Początki najbardziej nam znanego wyglądu książki mają swój początek ok. II w. p.n.e., kiedy wynaleziono pergamin. Nie był on już tak wygodny w zwijaniu jak papirus i dlatego zaczęto łączyć pergaminowe kartki w kodeksy połączone grzbietem. Książka ewoluowała dalej, przybierając coraz to inne formy, ale zasadniczy jej kształt nie został zmieniony aż do początku XXI w., kiedy stworzono książkę elektroniczną, możliwą do czytania na różnych urządzeniach – komputerach, laptopach, iPhonach czy czytnikach e-booków. Warto wspomnieć jeszcze znane prawie wszystkim „wynalezienie” tzw. ruchomej czcionki przez Johannesa Gutenberga w 1450r. Wynalazek ten bardzo przyspieszył czas powstawania książki. Wśród badaczy nie ma zgody co do prawdziwości przypisania powstania tej czcionki właśnie Gutenbergowi; obecnie sądzi się, że powstała ona już cztery wieki wcześniej na Dalekim Wschodzie.

Wracając już do tematu głównego, książka składa się z następujących elementów.

• Okładka – jest to (zazwyczaj!) najtrwalszy element książki, wykonany może być z różnych materiałów, ma na celu osłaniać wnętrze książki przez światem zewnętrznym i przyciągnąć uwagę potencjalnego czytelnika. Można wyróżnić dalsze jej części:
  • Pierwsza strona okładki – zawiera tytuł, autora i wydawnictwo oraz przyciągający uwagę element graficzny
  • Czwarta strona okładki – zazwyczaj posiada krótkie wprowadzenie do książki mające być zachętą do je przeczytania, ewentualnie rekomendacje oraz kod kreskowy z ceną, numer ISBN
  • Grzbiet – znajdują się na nim (jeśli miejsce na to pozwala) tytuł i nazwisko autora
• Karty tytułowe/czwórka tytułowa – są to cztery początkowe strony dzieła, zawierające wszystkie niezbędne informacje o książce.
  • Przedtytuł/strona przedtytułowa – zawiera skrócony tytuł książki oraz czasami imię i nazwisko autora
  • Kontrtytuł /strona przytytułowa – nie zawsze zadrukowana, ale może zawierać nazwę tomu, jeśli jest ich wiele, albo ilustracje
  • Kartę tytułową/strona tytułowa – znów informacje o autorze
  • Kartę redakcyjną / strona metryczkowa – znajdują się na niej m.in.: informacje o oryginale, jeśli książka jest tłumaczona, imprimatur w przypadku książek religijnych, tzw. Copyright – zastrzeżenie praw autorskich i wiele innych
• Materiały wprowadzające (nie zawsze) – np. dedykacje i motto, przedmowy, nota od krytyka, edytora czy tłumacza
• Tekst główny – jest to zasadnicza część książki, przedmiot największej uwagi czytelnika
• Materiały uzupełniające tekst główny – przypisy i bibliografia, tabele, zdjęcia czy ilustracje oraz aneks
• Materiały informacyjno-pomocnicze – wykazy, słowniki trudnych terminów, indeksy, spis treści czy streszczenie w języku obcym.

Z tylu mniej więcej elementów składa się typowa książka, choć jej forma ewoluowała i zapewne wciąż jeszcze będzie podlegać rozmaitym zmianom. Dzisiejszy artykuł jest naszpikowany fachowymi terminami i wiedzą. Nie sądzę bynajmniej, by typowy czytelnik nauczył się tych wszystkich informacji na pamięć. Przy pisaniu przyświecał mi raczej zupełnie inny cel – aby czytelnik jeszcze raz spojrzał na typową książkę, ale tym razem już w inny sposób.

Źródła:
https://pl.wikipedia.org/
http://www.authorems.com/
https://www.thebalance.com/
http://grafmag.pl/
http://www.dkprint.pl/